Bú mẹ là câu chuyện hết sức riêng tư, chẳng cặp mẹ con nào giống nhau. Một số bé bú rất nhanh, một số khác lại rất từ tốn. Thời gian các cữ bú dao động ở cùng một bé và có thể kéo dài 10-20 phút, thậm chí là 45-60 phút cho một bên vú. Số lần bú cũng dao động từ 6-12 lần/24 giờ trong những tuần đầu.
Nói chung, trẻ đủ lớn thường bú mẹ hiệu quả hơn và cần 5-10 phút cho mỗi bầu vú, trong khi bé sơ sinh thường cần tới 20 phút cho mỗi bên. Tuy nhiên, nếu bé ngậm bắt vú đúng cách thì việc cữ bú kéo dài bao lâu không hề quan trọng. Yếu tố duy nhất có thể gây tổn thương núm vú là ngậm bắt vú không đúng cách, không phải bú lâu hay nhanh.
Một số yếu tố khiến thời gian bú mẹ của trẻ kéo dài hơn cần thiết:
- Ngậm bắt vú không đúng cách
Nếu ngậm bắt vú không đúng cách, bé sẽ không thể bú mẹ hiệu quả, thời gian cữ bú sẽ kéo dài và bé có thể đòi bú thường xuyên hơn. Ngậm bắt vú sai có thể gây tổn thương hoặc gây đau ở núm vú.
- Bé ngủ thiếp đi khi đang bú mẹ
Nhiều bé thường ngủ thiếp đi trên ngực mẹ khi đang bú (thường khi đã no bụng), rồi tỉnh giấc nhiều lần và có vài động tác mút, xen kẽ giữa những lúc mơ màng. Kiểu bú này có thể gây tổn thương núm vú vì khi ngủ gà ngủ gật các bé thường lười biếng và không ngậm bắt vú đúng cách. Nếu bạn muốn ngừng cữ bú thì hãy nhẹ nhàng đặt ngón tay út vào góc miệng của bé (giữa vú mẹ và môi của con) rồi ấn xuống lợi dưới. Đừng tìm cách rút núm vú, làm vậy có thể gây tổn thương bộ phận này.
Các bé hay ngủ thiếp đi trong khi bú mẹ sẽ đòi ăn thường xuyên hơn. Vì vậy, để đánh thức con, nhiều mẹ chọn cách thay tã giữa bữa bú khi bé bắt đầu mơ màng. Sau khi thay tã, bé thường đủ tỉnh táo để hoàn thành cữ bú. Trường hợp đã thực sự no nê, bé có thể ngủ luôn một mạch kể cả khi được mẹ thay tã, hoặc ngủ lại ngay sau khi thay tã xong.
- Bú chơi
Một số trẻ tiếp tục bú mẹ chỉ để cho vui chứ không phải vì đói. Nếu động tác này của con làm đau núm vú, mẹ có thể chọn cách ngừng cữ bú. Trường hợp ngược lại, nếu không gặp bất lợi, một số mẹ chọn cách cho con bú chơi để dỗ dành hoặc ru bé ngủ. Tuy nhiên, nếu được tiếp diễn tới khi trẻ đủ lớn, thói quen này có thể gây rắc rối, khiến bé không thể đi vào giấc ngủ nếu thiếu ti mẹ. Cũng cần thận trọng với việc cho con bú chơi vào ban đêm. Nhiều bà mẹ đã phải bật khóc lúc tỉnh dậy vào buổi sáng vì núm ví bị xây xát nặng sau một đêm cho bé thỏa sức ‘nhằn’ ti mẹ, trong lúc cả hai cùng ngủ gà ngủ gật.
Các bữa bú cần cách nhau bao lâu?
Bé cần được bú 8-12 lần mỗi ngày trong tháng đầu tiên. Khi sữa chưa về đầy đủ, mẹ cần cho bé bú theo nhu cầu (khi bé đói), thường là 1½ tới 3 giờ. Khi lớn hơn, bé sơ sinh có thể hình thành lịch bú ổn định, tuy nhiên cũng không nên để bé nhịn lâu hơn 4 giờ, kể cả ban đêm. Khi được 1-2 tháng, trẻ thường bú 7-9 lần. Nói chung, trẻ bú mẹ cần ăn thường xuyên hơn trẻ bú bình vì sữa mẹ dễ tiêu hơn, di chuyển nhanh hơn trong đường tiêu hóa khiến bé mau đói. Việc cho bé bú thường xuyên cũng giúp kích thích sản xuất sữa trong những tuần đầu.
Cần lưu ý rằng, khoảng cách giữa các cữ bú được tính bằng thời gian từ khi bắt đầu cữ bú trước tới khi bắt đầu cữ bú sau. Chẳng hạn, nếu các cữ bú của bé thường bắt đầu vào 6h, 8h, 10h.., bạn có thể nói bé bú 2 giờ một lần, hay nói cách khác là các cữ bú cách nhau 2 giờ.
Bú một bên hay bú hai bên?
Không nhất thiết phải luôn cho bé bú cả hai bầu sữa trong cùng một cữ bú. Nếu bé cảm thấy mãn nguyện sau khi bú một bên thì trong lần tiếp theo hãy cho bé bú bên còn lại, để đảm bảo cả hai bầu vú đều được kích thích và được bú cạn thường xuyên. Một số bé đòi bú cả hai bên ngay từ những ngày đầu, một số khác chỉ có nhu cầu bú mỗi lần một bên suốt những tuần đầu.
Nếu bé đã bú đủ lâu ở một bên bầu vú và vẫn còn đói thì mẹ có thể cho bé bú tiếp bên kia. Trong lần bú tiếp theo, mẹ nên cho bé bắt đầu ở bầu vú bé đã kết thúc trong lần bú trước. Ví dụ nếu lần cuối bé đã bú bên phải rồi chuyển sang bên trái thì lần tiếp theo bạn nên bắt đầu từ bên trái rồi chuyển sang bên phải. Các bé thường bú mạnh nhất ở bầu vú đầu tiên, trong khi bầu vú thứ hai thường chỉ được coi như của 'thêm nếm'.
Một số trẻ chỉ thích bú ở một bầu vú nhất định và mẹ có thể vô tình nuôi dưỡng sự 'kén chọn' này ở con bằng cách cho bé bú bên này thường xuyên hơn. Mẹ thường làm vậy khi thấy bé bú tốt hơn ở một bên hoặc núm vú bên đối diện bị dẹt, nứt nẻ hoặc đau đớn. Mẹ càng cho con bú thường xuyên một bên thì bầu vú bên này càng sản sinh nhiều sữa và bầu vú đối diện càng sản xuất ít sữa. Điều này có thể tạo nên chiếc vòng luẩn quẩn: bé chỉ nhận đủ sữa từ một bên vú và lại chọn bú ở bên đó nhiều hơn. Một số bé có thể bỏ hẳn bầu vú không yêu thích, khiến việc cân bằng hai bầu vú càng trở nên khó khăn.
Nếu mẹ thấy sữa ở một bên về nhiều hơn thì nên chăm chỉ cho con bú bên ít sữa và bắt đầu các cữ bú bằng bầu vú này. Thông thường trong vòng một vài ngày, nguồn sữa bên bầu vú bị chê sẽ được cải thiện.
BS Trần Thu Thủy
