Nguyên nhân mẹ không đủ sữa có thể bao gồm sai sót về kỹ
thuật cho con bú, bé bú không hiệu quả, bệnh lý của mẹ hoặc con, mẹ từng phẫu
thuật vú hoặc bị dị tật vú... Mặc dù kỹ thuật cho con bú rất được
quan tâm, vẫn còn ít nghiên cứu đánh giá tình trạng thiếu sữa của mẹ. Nghiên cứu “Các dấu hiệu nhận biết tình trạng mẹ thiếu sữa” của chuyên gia Kathleen Huggins - Giám đốc Chương trình Nuôi con bằng sữa mẹ BV San
Luis Obispo (Mỹ) - giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bệnh lý Thiểu sản tuyến vú, gây thiếu sữa mẹ.
Nghiên cứu đăng trên tạp chí “Các vấn đề Lâm sàng
nuôi con bằng sữa mẹ” của Mỹ:
“Bé tăng trưởng không như mong muốn là một trong những
khó khăn có thể gặp khi nuôi con bằng sữa mẹ. Điển hình là khi bé sụt cân, tăng
cân không đạt yêu cầu, thiếu nước hoặc suy dinh dưỡng đe dọa tính mạng, việc
cho con bú không còn được tiếp tục.
Tác giả Neifert (1990) cho rằng một số lượng nhỏ phụ nữ sản
xuất ít sữa do tuyến sữa phát triển không đầy đủ. Các biểu hiện lâm sàng thường
bao gồm sự phát triển bất thường của ít nhất một bên vú, bầu vú không thay đổi
trong thời kỳ mang thai, vú không căng sữa sau khi sinh con, không sản xuất đủ
sữa dù đã áp dụng các kỹ thuật kích sữa và làm trống bầu vú thích hợp.
Để hiểu rõ hơn về những bầu vú không thể sản xuất đủ sữa,
các chuyên gia tại hai trung tâm tư vấn nuôi con bằng sữa mẹ, một tại bệnh viện, một tại khu vực tư nhân, đã phối hợp thực hiện nghiên cứu này. Chúng
tôi tìm kiếm các đặc điểm nhận biết của bầu vú có thể sản xuất ít sữa ở 34 bà mẹ
có các biểu hiện thiểu sản tuyến vú.
Kết quả
- 61% bà mẹ có dấu hiệu bầu vú mất cân đối rõ ràng.
- 30% không nhận thấy sự phát triển của bầu vú trong thời gian mang thai và 15% có bầu vú phát triển không đáng kể trong giai đoạn này.
- 73% có khoảng cách giữa hai bầu vú từ 3,75 cm trở lên.
- 42% không có biểu hiện căng sữa trong giai đoạn đầu sau sinh.
- 21% chỉ có rất ít sữa trong tuần đầu.
- Trong tuần đầu sau sinh, 85% các bà mẹ chỉ sản xuất được 50% hoặc dưới 50% lượng sữa yêu cầu cho trẻ sơ sinh. Chỉ có 1 mẹ sản xuất đủ 100% sữa cho con. Lượng sữa sản xuất phụ thuộc nhiều vào dạng bầu vú.
- Đánh giá lượng sữa sản xuất trong tháng đầu, giữa tuần thứ 2 và tuần thứ 5 cho thấy, 55% các mẹ tiếp tục sản xuất ít sữa (được ½ hoặc dưới ½ nhu cầu tăng trưởng của con); 6% sản xuất được 51-99% sữa và 39% sản xuất đủ 100% sữa cho con.
Bàn
luận
- Trong tuần đầu, chỉ 1 phụ nữ trong nhóm nói trên có đủ sữa cho con. Điều này cho thấy các bà mẹ với mức độ thiểu sản bất kỳ đều có nguy cơ cao không đủ sữa cho bé sơ sinh. Các chuyên gia nuôi con bằng sữa mẹ cần ý thức rằng thiểu sản tuyến vú có thể khiến mẹ thiếu sữa. Việc theo dõi sát và sớm để đảm bảo trẻ nhận được đủ dinh dưỡng là rất quan trọng.
- Thiểu sản tuyến vú có thể liên quan tới khoảng cách rộng giữa hai bầu vú: khoảng cách từ 3,75 cm trở lên đi kèm sản xuất không đủ sữa nếu bầu vú có vẻ thiểu sản.
- Đa số các bà mẹ (74%) thấy bầu vú không phát triển hoặc phát triển rất ít trong thời gian mang thai.
- 63% các bà mẹ không thấy bầu vú căng hoặc căng rất ít trong tuần đầu sau sinh. 9 trong số 12 mẹ nhận thấy vú cương sữa nhưng vẫn không sản xuất đủ sữa. Đánh giá về sự phát triển bầu vú trong thời gian mang thai và sự căng sữa sau khi sinh mang tính chủ quan nên có độ tin cậy thấp hơn so với các yếu tố còn lại.
- Tuy nhiên, sản xuất sữa được cải thiện cùng với thời gian. Trong khi chỉ 1 mẹ (3%) sản xuất đủ sữa trong tuần đầu, có tới 12 mẹ (39%) sản xuất đủ sữa khi bé được 1 tháng. Ngay cả với dạng thiểu sản nặng, một vài bà mẹ vẫn tiến tới sản xuất đủ sữa và có thể được khuyến khích kích sữa và giải phóng bầu sữa.
Ứng
dụng lâm sàng
Các bà mẹ có biểu hiện thiểu sản tuyến vú cần được phát
hiện trong giai đoạn trước sinh, ngay sau sinh và cần được theo dõi sát. Cần giải thích rõ cho các mẹ những dấu hiệu hướng tới khả
năng mẹ thiếu sữa:
- Bầu vú không thay đổi hoặc thay đổi ít trong 3 ngày đầu sau sinh.
- Không nghe được hoặc nghe không rõ tiếng con bú.
- Bé đi ngoài dưới 2 lần/24 giờ.
- Khi bé được 5 ngày tuổi: phân sẫm màu, đi tiểu dưới 6 lần/ngày.
Chúng tôi cũng khuyến nghị cân con của những bà mẹ này vào
ngày thứ 3 và ngày thứ 4 sau sinh để loại bỏ khả năng trẻ sụt cân quá mức, sau đó cân
trẻ 2 ngày một lần để đảm bảo trẻ bắt đầu tăng cân từ ngày thứ 5.
Nếu các biểu hiện mẹ thiếu sữa là rõ ràng, con của họ cần
được bổ sung sữa mẹ hoặc sữa công thức. Đánh gía lượng sữa mẹ bằng cách dùng cân điện tử cân trẻ trước và sau khi bú, hút sữa để thu lượng sữa còn lại rồi quyết định lượng sữa cần bổ sung để đáp ứng nhu cầu năng lượng của trẻ.
Chúng tôi khuyến cáo để tăng tối đa lượng sữa, các mẹ nên
hút sữa bằng bơm điện trong 5-10 phút từ cả hai bầu vú để giải phóng hoàn toàn sữa sau mỗi lần cho con bú. Chúng tôi nhận thấy rằng, khi sữa về không đủ,
nhiều trẻ sơ sinh sẽ bú không mạnh, điều này lại khiến sữa về ít hơn. Theo dõi
liên tục để đánh giá tình trang sản xuất sữa và nhu cầu bổ sung sữa là điều quan trọng,
giúp tăng lượng sữa sản xuất và hỗ trợ kịp thời cho người mẹ.
Nhiều chuyên gia sữa mẹ chỉ được tiếp xúc với các mẹ thiểu
sản tuyến vú sau khi họ đã ra viện và gặp rắc rối về tình trạng dinh dưỡng của
con. Lúc này những việc cần làm là phát hiện các dấu hiệu điển hình gợi ý tình trạng thiểu sản tuyến vú, đánh giá lượng sữa mẹ và xác định lượng sữa cần bổ sung để
đảm bảo sự tăng trưởng thích hợp của trẻ.
Những bà mẹ được chẩn đoán thiểu sản tuyến vú rất cần sự
hỗ trợ về tinh thần. Phần lớn các mẹ cảm thấy mình có khiếm khuyết, một số thấy
mặc cảm hoặc giận dữ, nhất là khi con họ bị sụt cân quá mức hay không thể tăng
cân như mong đợi. Khuyến khích các mẹ chia sẻ cảm xúc có thể giúp họ vượt qua sự thất vọng hay cảm giác khiếm khuyết.
Chuyên gia sữa mẹ cần có thái độ tích cực và thực tế
trong công tác tư vấn. Chúng tôi nhận được phản hồi từ nhiều phụ nữ bị thiểu sản
tuyến vú rằng họ cảm thấy rất nản lòng khi nhân viên y tế hay các chuyên gia sữa mẹ giải thích rằng để cải thiện lượng sữa ít ỏi, các mẹ chỉ cần tích cực kích thích bầu vú của mình hơn. Giúp đỡ các mẹ thực hiện mục tiêu khả thi khi cho con bú sẽ giúp họ tăng thêm sự tự tin để có thể vượt qua cảm giác thất vọng.
Chúng tôi viết bài báo này nhằm khuyến khích việc tiếp tục
nghiên cứu về thiểu sản tuyến vú. Một nghiên cứu đối chứng với nhóm phụ nữ
không có biểu hiện thiểu sản tuyến vũ sẽ có giá trị thống kê cao hơn. Nghiên cứu
bổ sung và nhận thức về thiểu sản tuyến vú sẽ giúp các nhân viên y tế có được
thông tin quan trọng để đánh giá tốt hơn và hỗ trợ tốt hơn cho các phụ nữ cho
con bú".
BS Trần Thu Thủy
(biên dịch)
(biên dịch)
Katheleen Huggins là Thạc sĩ điều dưỡng sơ sinh, chuyên gia sữa mẹ,
tác giả cuốn “Bạn đồng hành của người mẹ cho con bú” xuất bản năm 1986, cuốn
sách đã nhanh chóng trở thành ‘sách bán chạy nhất’. Sách được tái bản lần thứ
6 và hiện đã bán được hơn 1 triệu bản.
Xem nguyên văn bản tiếng Anh tại đây:
http://www.sonic.net/~mollyf/igt/
