 |
| Muỗi vằn - thủ phạm truyền virus Zika. |
Chiều ngày 29/1, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế
đã tiến hành họp khẩn đề xuất các phương án phòng chống dịch Zika xâm nhập Việt
Nam. Hiện Việt Nam chưa ghi nhận trường hợp nào liên quan tới virus Zika nhưng sự
lây truyền của virus này tại Thái Lan làm dấy lên lo ngại dịch bệnh lan truyền
vào nước ta. Zika bị nghi gây chứng đầu nhỏ ở hàng nghìn trẻ em Brazil.
Virus Zika, thuộc họ virus Flaviviridae liên quan tới sốt xuất huyết, sốt vàng và viêm não Nhật Bản, được phát hiện lần đầu tiên trên khỉ rhesus tại rừng Zika ở Uganda vào năm 1947. Muỗi vằn (chuyên cắn vào ban ngày) là trung gian truyền virus Zika từ người bệnh sang người lành. Loại muỗi này cũng là thủ phạm làm lây lan bệnh sốt xuất huyết và sốt vàng. Kể từ khi được phát hiện tại Braxin vào tháng 5/2015, virus Zika đã bùng phát và lây lan nhanh chóng. Tính đến ngày 29/1/2016, virus này đã lan truyền đến 24 quốc gia và vùng lãnh thổ khu vực châu Mỹ, trong đó có Ecuador, El Salvador, Guatemala, Haiti, Honduras, Mexico, Panama, Paraguay, Puerto Rico, Suriname và Venezuela.
Theo Bộ Y tế, đến nay chưa có báo cáo ghi nhận sự lưu
hành của virus Zinka tại Việt Nam, nhưng khả năng virus này xâm nhập vào nước
ta là hoàn toàn có thể. Do sốt xuất huyết đang tồn tại dịch ở nước ta nên virus Zika có thể lây truyền nơi có muỗi vằn
lưu hành. Bên cạnh đó, người dân chưa có miễn dịch cộng đồng với căn bệnh này
và thế giới chưa có vắc xin hay thuốc đặc trị nên chỉ cần một trường hợp bệnh
xuất hiện tại Việt Nam, nguy cơ dịch bệnh lan rộng là điều có thể xảy ra.
Virus Zika có thể lây truyền qua đường máu nhưng điều này không phổ biến. Tuy nhiên việc hiến máu và truyền máu cần được tuân thủ các quy
trình chuẩn để đảm bảo an toàn. Tổ chức Y tế thế giới khu vực châu Mỹ cho rằng
virus Zika sẽ tiếp tục lan truyền tới hầu hết các nước và vùng lãnh thổ khu vực
châu Mỹ tại những nơi có lưu hành muỗi vằn. Các bằng chứng về việc truyền bệnh
từ mẹ sang con cũng rất hạn chế. Hiện không có bằng chứng về việc lây truyền
virus Zika qua sữa mẹ. Những bà mẹ trong vùng lưu hành virus vẫn được khuyến cáo cho con bú
bình thường.
Việc phát hiện và điều trị Zika rất
khó khăn vì có đến hơn 80% ca bệnh xuất hiệu triệu chứng không điển hình, các dấu
hiệu gần giống với triệu chứng bệnh sốt xuất huyết. Biểu hiện bệnh thường nhẹ,
với các triệu chứng nổi ban ở da, sốt, đau cơ và khớp, kéo dài khoảng 1 tuần. Các nhà khoa học cho rằng có sự liên quan giữa virus Zika và chứng đầu nhỏ ở trẻ sơ sinh - bệnh lý trong đó trẻ sinh ra với phần đầu và não nhỏ hơn bình thường - dù mối liên hệ này vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu. Hiện chưa có bằng chứng cho thấy virus Zika có thể trực tiếp gây tử vong nhưng đã ghi nhận một số trường hợp nhiễm Zika trên nền các bệnh khác, dẫn tới tử vong.
Dịch
bệnh hoành hành tại châu Mỹ
Tổ chức Y tế liên châu Mỹ (PAHO) ước tính hiện có khoảng
60.000 trường hợp nghi nhiễm Zika tại châu Mỹ, nhưng con số thực có thể cao hơn
rất nhiều. Nhiều trường hợp nhiễm virus Zika không bị phát hiện khiến việc đánh
giá mức độ thực sự của dịch bệnh là rất khó khăn.
Brazil là quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Chỉ trong
vòng một năm gần đây, số lượng trẻ sơ sinh mắc chứng đầu nhỏ - một bệnh
lý thần kinh hiếm gặp và cực kỳ nguy hiểm, khiến hộp sọ và não của trẻ nhỏ bất thường - tăng vọt từ 200 trẻ lên hơn 4.000 trẻ. Một số vùng chịu ảnh
hưởng nặng bởi Zika đã phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp. Các chuyên gia y tế nhận thấy có mối
liên hệ giữa sự gia tăng đột ngột các trường hợp não nhỏ ở trẻ em và dịch bệnh Zika xuất hiện thời gian gần đây. Chính phủ
Brazil ước tính khoảng 1,5 triệu người dân đã nhiễm virus này kể từ tháng
5/2015.
Sau Brazil, Colombia là quốc gia có tỷ lệ người nhiễm bệnh
cao thứ hai, với khoảng 13.500 ca bệnh và 500 trẻ sơ sinh bị chứng đầu nhỏ. Dự
đoán số người nhiễm bệnh sẽ lên tới 700.000 trong năm nay. Chính phủ Colombia khuyến cáo phụ nữ nước này trì hoãn mang thai trong 6-8 tháng để tránh nguy cơ liên quan tới virus Zika. Jamaica tuy chưa phát hiện trường hợp bệnh nào nhưng vẫn
khuyến cáo phụ nữ trì hoãn mang thai trong 6-12 tháng tới. El Salvador khuyến
cáo phụ nữ tránh mang thai cho tới năm 2018.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật của Mỹ khuyến
cáo phụ nữ nước mình không đi tới 14 quốc gia và vùng lãnh thổ bị ảnh hưởng bởi
rirus Zika ở châu Mỹ Latinh và vùng Caribe.
Khuyến
cáo của Bộ Y tế
Để chủ động phòng chống bệnh
do vi rút Zika xâm nhập và lây lan tại nước ta, Bộ Y tế khuyến cáo mạnh mẽ người
dân thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:
- Người nhập cảnh về từ các
quốc gia có lưu hành virus Zika chủ động tự theo dõi sức khỏe trong vòng 14
ngày, nếu có biểu hiện sốt cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều
trị. Không tự ý điều trị tại nhà.
- Đậy kín tất cả các dụng cụ
chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.
- Hàng tuần thực hiện các biện
pháp diệt loăng quăng/bọ gậy bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; thau rửa
dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ không chứa nước; thay nước
bình hoa/bình bông; bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn.
- Hàng tuần loại bỏ các vật
liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như chai, lọ, mảnh
chai, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá...
- Ngủ màn, mặc quần áo dài
phòng muỗi đốt ngay cả ban ngày.
- Tích cực phối hợp với
ngành y tế trong các đợt phun hóa chất diệt muỗi để phòng, chống dịch.
